นิทานพื้นบ้านภาคเหนือ เรื่องควายลุงคำ

นิทานพื้นบ้าน เรื่อง ควายลุงคำ

ลุงคำอยู่บ้านนอก ไม่เคยไปติดต่อธุระการงานกับทางอำเภอเลย ดังนั้นเรื่องราวหรือวิธีปฏิบัติที่ทางอำเภอได้กระทำไปอย่างไรแกจึงไม่เข้า ใจ แต่แกเป็นคนที่สนใจ เอาใจใส่สอบถามเขาอยู่เสมอ

ครั้งหนึ่ง ลุงคำมีกิจธุระจะเป็นต้องไปติดต่อกับทางอำเภอ เนื่องจากแกมีควายสองตัว เมื่อควายโตแล้วจะต้องนำไปทำตั๋วพิมพ์รูปพรรณ เพื่อแสดงกรรมสิทธิ์เป็นเจ้าของ แกตื่นแต่เช้า ห่อข้าว และจูงควายทั้งสองไปยังที่ทำการอำเภอ เพราะการนำควายไปแต่เช้า ควายทั้งคู่นี้ ตัวหนึ่งเขาบี้ (คือเขาเกเกตกลงข้างล่าง) เป็นตัวผู้ อีกตัวหนึ่งเป็นตัวเมีย เขากิ (เขาสั้นไม่โง้ง)

เมื่อถึงเวลา เจ้าหน้าที่ทางอำเภอก็มาตรวจขวัญและกรอกลงในแบบพิมพ์ เสร็จแล้วจึงมอบตัวพิมพ์รูปพรรณนั้นให้แก่ลุงคำไป ลุงคำรับตั๋วพิมพ์มายืนอ่านดูหลายเที่ยว…ป้ามาเมียลุงคำยืนดูอยู่จึงขอดูตั๋วพิมพ์นั้นบ้าง พอดูรูปในตั๋วพิมพ์กับดูควายของแกแล้ว ป้ามาร้องออกมาดังๆ ว่า “ป้อละอ่อนเหย มันท่าจะบ่าใจ้ควายเฮาเหียแล้ว” (พ่ออีหนู มันคงจะไม่ใช่ควายของเราเสียแล้ว)

ลุงคำสงสัยรีบถามออกไปว่า “มันเป๋นจะใดแม่ละอ่อน” (มันเป็นอย่างไรรึแม่อีหนู)
ป้ามา รีบบอก “ควายเฮาเขาบี้กับเขากิลู่ ควายในฮูปเขาว้องตึงมวน” (ควายของเราเขาเกกับเขาสั้นนี่ ดูควายในรูปซิ เขาโง้งทั้งสองตัว) ลุงคำพิจารณาดูรีบตอบว่า “เอ่อ แต้ ๆ ข้าจะไปหาเสมียนก่อน” (เออ จริงๆ ซิ ฉันจะต้องไปถามเจ้าหน้าที่ก่อน)…แล้วแกก็รีบเดินไปหาเจ้าหน้าที่ทันที

พอไปถึงแกรีบบอกพนักงานตั๋วพิมพ์รูปพรรณ ครั้นจะออกเป็นภาษาพื้นเมืองก็เกรงว่าเสมียนจะไม่เข้าใจ จึงพูดภาษากลางว่า
“คุณ คุณ ซวาย (ควาย) ของผมเขาบี้กะเขากิ แต่นี่มันเขาว้องนี่ครับ”
เสมียนเมื่อได้ยินคำตอบบอกดังนั้น จึงค่อยๆ กระซิบว่า “ลุง เบาๆ หน่อยอย่าพูดดัง คนอื่นจะได้ยิน”

ลุงคำคิดว่าตนได้ทีจึงตอบดังๆ ว่า
“จะเบาจะใด ควายเขากิเป็นเขาว้อง มันตึงเบาบ่าได้ มันบ่าใจ่ลู่”
(จะให้พูดเบา ๆ ได้ อย่างไรควายเขาสั้นมาทำตั๋วเป็นเขาโง้งนี่ ไม่ย่อมละเพราะมันไม่ใช่นี่)